श्रावण महिना हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको लागि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण महिना हो। यो महिना विशेषगरी भगवान शिवको आराधना गर्न, व्रत बस्न र धार्मिक अनुष्ठानहरू गर्न विशेष महत्त्व राख्छ।
पूजा विधि
श्रावण महिनामा विशेषगरी सोमबारका दिन भगवान शिवको पूजा गरिन्छ। शिवलिंगमा जल, दूध, बेलपत्र, धतूरो र अन्य पुष्प अर्पण गरिन्छ। साथै, भक्तजनहरूले शिव मन्त्र जप, रुद्राभिषेक, महादेवको कथा श्रवण आदि गर्छन्।
1. जल र दूधले अभिषेक: शिवलिंगमा जल र दूधले अभिषेक गर्दा पाप नाश हुन्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ।
2. बेलपत्र अर्पण: बेलपत्र भगवान शिवलाई अत्यन्त प्रिय मानिन्छ।
3. धतूरो र पुष्प: धतूरो र अन्य पुष्पहरू चढाएर भक्तजनहरूले भगवान शिवको कृपा प्राप्त गर्ने प्रयास गर्छन्।
महिला र श्रावण
महिला विशेषगरी श्रावण महिनामा व्रत बस्ने प्रचलन छ। विवाहित महिलाहरू पतिको दीर्घायुको लागि व्रत बस्छन् भने अविवाहित महिलाहरूले राम्रो पति प्राप्तिका लागि व्रत बस्ने विश्वास गरिन्छ। यस महिनामा महिलाहरूले मेहेन्दी लगाउने, हरियो पहिरन गर्ने र सोलह श्रृंगार गर्ने चलन छ।
मिथक र तथ्य
श्रावण महिनासँग सम्बन्धित विभिन्न मिथकहरू र कथाहरू प्रचलित छन्। शिव पुराण अनुसार, समुद्र मन्थन गर्दा निस्किएको विषलाई भगवान शिवले ग्रहण गरेका थिए जसले उनको कण्ठ निलो बनायो। यो घटनाको स्मरणमा श्रावण महिनामा भगवान शिवको विशेष पूजा गरिन्छ।
भारत र नेपालमा महत्त्व
भारत र नेपालमा श्रावण महिनाको विशेष महत्त्व छ। नेपालमा पाशुपत क्षेत्र, देवघाट, पशुपतिनाथ मन्दिर आदि धार्मिक स्थलहरूमा भक्तजनहरूको भीड लाग्ने गर्छ। भारतमा काशी विश्वनाथ, केदारनाथ, अमरनाथ आदि शिव मन्दिरहरूमा विशेष पूजा र अनुष्ठान गरिन्छ।
श्रावण महिनाधार्मिक अनुष्ठान, व्रत, पूजा आदि गर्दा धार्मिक, सामाजिक र सांस्कृतिक महत्त्व झल्काउँछ। यो महिना धार्मिक आस्था, निष्ठा र भगवानप्रतिको भक्ति प्रकट गर्ने महत्वपूर्ण समय हो।
